Julius Wagner-Jauregg (1857–1940): Η εισαγωγή της πυρετοθεραπείας στη θεραπεία της νευροσύφιλης
Μ. Καραμάνου, Ι. Λιάππας, X. Αντωνίου, Γ. Ανδρούτσος, Ε. Λύκουρας
Η ιδέα της αύξησης της θερμοκρασίας του σώματος για τη θεραπεία των ψυχιατρικών και νευρολογικών νόσων ανάγεται στην αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης (460–377 π.Χ.) αναφέρει τη θετική επίδραση του εμπύρετου στην επιληψία. Αιώνες αργότερα, ο Γαληνός (130–π.201) περιγράφει ένα περιστατικό μελαγχολίας που θεραπεύτηκε μετά από επεισόδιο τεταρταίου πυρετού. Τον 19ο αιώνα, ο διακεκριμένος Γάλλος ψυχίατρος Philippe Pinel (1745–1826) στην πραγματεία του περί παραφροσύνης ή μανίας, θεωρεί πως το εμπύρετο της ελονοσίας έχει ευεργετική επίδραση στη θεραπεία των ψυχικών νοσημάτων. Άποψη που διατύπωσε λίγα χρόνια αργότερα και ο μαθητής του, Jean-Étienne Dominique Esquirol (1772–1840) στο σύγγραμμά του Des maladies mentales considérées sous les rapports médical, hygiénique et médico-légal. Ωστόσο, εκείνος που χρησιμοποίησε το εμπύρετο της ελονοσίας στη θεραπεία της νευροσύφιλης ήταν ο Αυστριακός ψυχία τρος Julius Wagner Jauregg (1857–1940), που το 1927 έλαβε το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής για αυτήν του την ανακάλυψη. Ο Wagner Jauregg σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης απ’ όπου πήρε το διδακτορικό του δίπλωμα το 1880. Το 1889 εξελέγη καθηγητής ψυχιατρικής και διευθυντής της Ψυχιατρικής κλινικής του Graz, θέση που διατήρησε μέχρι το 1928. Στο ψυχιατρικό άσυλο παρατήρησε πως οι ασθενείς με προϊούσα γενική παράλυση παρουσίαζαν βελτίωση μετά από κάποιο πυρετικό επεισόδιο και έτσι αποφάσισε να στρέψει την έρευνά του στην πυρετοθεραπεία. Αρχικά πειραματίστηκε με διάφορες πυρετογόνες ουσίες όπως το ερυσίπελας και η φυματίνη χωρίς ωστόσο ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Το 1917, ενοφθάλμισε ελονοσία σε 9 ασθενείς που έπασχαν από προϊούσα γενική παράλυση και παρατήρησε πως οι 6 παρουσίασαν σαφή βελτίωση της κλινικής τους εικόνας. Άλλωστε το να νοσήσει ένας συφιλιδικός με ελονοσία αποτελούσε ελεγχόμενο ρίσκο μιας και μετά το πέρας της θεραπείας ο ασθενής θα λάμβανε αγωγή με κινίνη. Η μέθοδός αυτή έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης και χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη θεραπευτική της νευροσύφιλης έως τη δεκαετία του 1950. Η αγωγή ξεκινούσε με την πρόκληση εμπύρετου και συνεχιζόταν με τη χορήγηση συνδυασμένης αντισυφιλιδικής θεραπείας (βισμούθιο και αρσενοβενζόλη, αργότερα προστέθηκε και η πενικιλίνη). Ως προς την πρόκληση του εμπύρετου, προτιμότερη ήταν η διά του πλασμώδιου του Laveran μόλυνση ενώ εναλλακτικά χρησιμοποιούνταν άλλα τεχνητά μέσα όπως το αντιτυφικό εμβόλιο, πρωτεϊνικά διαλύματα, θειούχα σκευάσματα αλλά και ειδικοί θερμαινόμενοι θάλαμοι. Κάποιοι ιατροί προτιμούσαν 10–12 εξάρσεις πυρετού πριν την έναρξη της αγωγής ενώ άλλοι αρκούνταν σε 8 πυρετικές εξάρσεις και έναρξη της αντισυφιλιδικής θεραπείας την ημέρα της απυρεξίας. Αξίζει να σημειωθεί πως η παραπάνω θεραπεία ακολουθείτο πάντα σε νοσοκομείο, όπου παρακολουθούνταν τα ζωτικά σημεία του ασθενούς και γίνονταν τακτικός εργαστηριακός έλεγχος. Τα αποτελέσματα της αγωγής ήταν ποικίλα ενώ η προσθήκη της πενικιλίνης συνοδεύτηκε με υψηλά ποσοστά βελτίωσης και ίασης, καταδεικνύοντας την τρεπονημοκτόνο δράση της. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 η πυρετοθεραπεία σταδιακά εγκαταλείφθηκε.
Λέξεις-κλειδιά: Ελονοσία, Julius Wagner Jauregg, Νευροσύφιλη, Πυρετοθεραπεία
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 24(3), 208-212, 2013 - Γενικό άρθρο