Αναγκαστική νοσηλεία και βέλτιστη φροντίδα ψυχικής υγείας: Η ευρωπαϊκή προοπτική και το παράδειγμα της Ελλάδος
Δ. Πάλλης, Ν. Αποστόλου, Μ. Οικονόμου, Κ. Στεφανής
Αν δεχθούμε πως ένας σημαντικός δείκτης της ποιότητας των ψυχιατρικών υπηρεσιών μιας χώρας είναι και ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται τα πιο σοβαρά ψυχικά προβλήματα, οι επίσημες στατιστικές ακούσιας νοσηλείας μας προσφέρουν μια βάση σύγκρισης τόσο μεταξύ χωρών όσο και μεταξύ χρονικών περιόδων. Από Ευρωπαϊκή σκοπιά, το θέμα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο επειδή η σχετική νομοθεσία τείνει να εναρμονιστεί αλλά και επειδή έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην αξιόπιστη συλλογή των αναγκαίων στατιστικών στοιχείων. Από τις πληροφορίες που έχουν ήδη συγκεντρωθεί, φαίνεται να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ Ευρωπαϊκών χωρών τόσο όσον αφορά στα ποσοστά ακούσιας νοσηλείας όσο και στον τρόπο καταγραφής τους. Μολονότι τα ήδη υπάρχοντα Ευρωπαϊκά στατιστικά στοιχεία θέτουν πολλά ερωτήματα ως προς την εγκυρότητα και την ερμηνεία τους, η υιοθέτηση μιας κοινά αποδεκτής μεθόδου καταγραφής θα μπορούσε να συμβάλλει στη βελτίωση της παρούσας κατάστασης και να διευκολύνει τη διερεύνηση της ποιότητας νοσηλείας των ψυχικά ασθενών και των λόγων που την υπαγορεύουν. Προτείνουμε πως κάθε Ευρωπαϊκή χώρα θα πρέπει να καταγράφει συστηματικά τρία τουλάχιστον βασικά στατιστικά στοιχεία: (1) το συνολικό αριθμό ακούσιων εισαγωγών σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας (admission rates per 100.000 population), (2) το εκατοστιαίο ποσοστό ακούσιων εισαγωγών επί του συνόλου των εισαγωγών στα ψυχιατρικά της ιδρύματα (admission quotas) και (3) το ποσοστό των νομικά μη εγκύρων εγκλεισμών (legal indefensible detentions) που προκύπτει από τις αποφάσεις των δικαστών που αποδέχονται τις ενστάσεις ασθενών κατά του εγκλεισμού τους. Μια συστηματική καταγραφή των τριών αυτών στοιχείων θα μας επιτρέψει να εξετάσουμε το πραγματικό μέγεθος στέρησης της ελευθερίας των ψυχικώς πασχόντων σε κάθε χώρα καθώς επίσης και το βαθμό στον οποίο η ισχύουσα νομοθεσία εφαρμόζεται σωστά. Η Ελλάδα προσφέρει ένα –αλλά όχι και το μοναδικό– παράδειγμα με σοβαρά προβλήματα στο πως ακριβώς εφαρμόζεται η τρέχουσα νομοθεσία, στην ενημέρωση των ακουσίως νοσηλευόμενων ασθενών για τα ανθρώπινα δικαιώματά τους και στην εξάσκηση του δικαιώματος ένστασης κατά του εγκλεισμού, ενώ το πρόβλημα της παντελούς έλλειψης στατιστικών στοιχείων για ολόκληρη τη χώρα κάνει ανέφικτη την απευθείας σύγκρισή της με άλλες χώρες της Ευρώπης. Το ότι από υπάρχουσες έρευνες έχουμε ήδη σαφείς ενδείξεις ότι το ποσοστό ακουσίων νοσηλειών στη χώρα μας είναι τουλάχιστον τετραπλάσιο σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, υπογραμμίζει την ανάγκη περαιτέρω μελετών του προβλήματος και καθιστά επιτακτική τη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ ποιότητας ψυχιατρικής περίθαλψης και κατάχρησης του μέτρου της αναγκαστικής νοσηλείας στη θεραπεία των ψυχικώς πασχόντων στην Ευρώπη.
Λέξεις-κλειδιά: Ακούσια ψυχιατρική νοσηλεία, Ψυχιατρικές υπηρεσίες, Σχετική νομοθεσία, Ποιότητα ψυχιατρικής περίθαλψης
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 18(4), 307-314, 2007 - Eιδικό άρθρο