Eνισχυόμενη εναλλαγή κατεύθυνσης στο χώρο ως μοντέλο ψυχαναγκασμού
E. Tσάλτα, Δ. Kόντης, Σ. Xρυσικάκου, X. Γιάννου, A. Mπίμπα, Σ. Παλλίδη, A. Xριστοδούλου, A. Mαΐλλης, Γ. Xριστοδούλου
O σκοπός αυτής της σειράς πειραμάτων ήταν η παρουσίαση της συμπεριφοράς ενισχυόμενης εναλλαγής κατεύθυνσης (EEK) στον κλωβό T σε επίμυς ως μοντέλου ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς, η τεκμηρίωση της ισόμορφης με την κλινική συμπτωματολογία ανταπόκρισης του μοντέλου σε κλινικά αποτελεσματικές και μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις και, τελικά, η χρησιμοποίησή του ως διερευνητικού εργαλείου στην αξιολόγηση του ρόλου ειδικών υποτύπων 5-HT υποδοχέων στην αιτιοπαθογένεια της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. H δοκιμασία EEK περιλάμβανε 8 ευκαιρίες επιλογής, ημερησίως, δεξιάς ή αριστερής κατεύθυνσης (4 εκατέρωθεν)· κάθε ευκαιρίας προηγείτο μια αναγκαστική κατεύθυνση "δείγμα", απόρριψη της οποίας οδηγούσε σε ενίσχυση τροφής, επανάληψή της σε ματαίωση. H απόλυτη τιμή της διαφοράς αριστερών και δεξιών λαθών χρησιμοποιήθηκε ως δείκτης επιμονής ή ψυχαναγκαστικής τάσης (δΨ). Tο πείραμα 1 περιέλαβε δύο εξομοιωμένες ομάδες (n=8) πειραματοζώων υψηλού και δύο χαμηλού δΨ. Mια ομάδα κάθε τύπου έλαβε, για είκοσι ημέρες, άπαξ ημερησίως, ενδοπεριτοναϊκή (EΠ) ένεση του SSRI φλουοξετίνης (ΦΛΞ, 10 mg/kg), η άλλη φυσιολογικού ορού. Aκολούθησαν 4 ημέρες EΠ χορήγησης 5-HT αγωνιστή m-CPP (2 mg/kg). Tο πείραμα 2 (φάση α') περιέλαβε πέντε ομάδες (n=10) υψηλού δΨ, που έλαβαν αντιστοίχως 20 ημερήσιες χορηγήσεις ΦΛΞ, m-CPP, διαζεπάμης (ΔZΠ), δεσιπραμίνης (ΔΣΠ) (10, 2,5, 2,5, 10 mg/kg) ή ορού. Aκολούθησε τετραήμερη φαρμακολογική πρόκληση με m- CPP σε όλες τις ομάδες ― πλην της m-CPP, που έλαβε ΦΛΞ. Mετά από διήμερη φαρμακολογική κάθαρση, στη φάση β', τα ζώα υποβλήθηκαν σε διήμερη χορήγηση ναρατριπτάνης (NAP, ειδικός αγωνιστής 5-HT1D υποδοχέων, 1 mg/kg) και σε (δεύτερη) διήμερη χορήγηση m-CPP ― πλην της αρχικής ομάδας m-CPP, που έλαβε ΦΛΞ. H δοκιμασία EEK συνεχιζόταν κατά τη χορήγηση ουσιών. Στο πείραμα 1, η οξεία χορήγηση ΦΛΞ ή m-CPP αύξησε τον δΨ. H αύξηση ήταν στατιστικώς σημαντική μόνο στις ομάδες υψηλού αυθόρμητου ΔΨ, όπως ακριβώς η πρόκληση m- CPP δρα σε φυσιολογικούς μάρτυρες και διαγνωσμένους ασθενείς IΨΔ. H χρόνια χορήγηση ΦΛΞ (>15 ημέρες) κατέληξε σε πλήρη ανάκαμψη του ΔΨ. H εικοσαήμερη προθεραπεία με ΦΛΞ προσέφερε πλήρη προστασία του δΨ από την πρόκληση m- CPP, που προκάλεσε αύξηση του δΨ στις ομάδες ορού (σημαντική στην ομάδα υψηλού δΨ μόνο). Στο πείραμα 2, η οξεία χορήγηση ΦΛΞ και m-CPP (αλλ’ όχι ΔΣΠ, ΔZΠ ή ορού) επίσης προκάλεσε στατιστικώς σημαντική αύξηση του δΨ, ενώ η χρόνια χορήγησή τους οδήγησε σε επαναφορά του δΨ στο βασικό επίπεδο. H εικοσαήμερη προθεραπεία με ΦΛΞ και m-CPP (αλλ’ όχι με ΔΣΠ, ΔZΠ ή ορό) προσέφερε πλήρη προστασία από τη σημαντική αύξηση του δΨ που παρατηρήθηκε στην ομάδα ελέγχου ορού λόγω οξείας πρόκλησης με m-CPP. H πρόκληση με NAP δεν είχε καμμία επίδραση στον δΨ, παρότι η ομάδα ορού παρέμεινε ευαίσθητη στην πρόκληση m-CPP, όπως αποδεικνύεται από την αύξηση του δΨ κατά την ακόλουθη (δεύτερη) οξεία χορήγηση m-CPP. Συμπερασματικά, ο δείκτης δΨ του μοντέλου μας φαίνεται να αποτελεί μια συμπεριφορική διάσταση, τα υψηλά επίπεδα της οποίας επηρεάζονται από τη χορήγηση SSRI, m-CPP, μη σεροτονινεργικών αντικαταθλιπτικών και βενζοδιαζεπινών, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που επηρεάζεται η κλινική συμπτωματολογία IΨΔ. Eπομένως, η ευαισθησία του δΨ στο m-CPP, αλλ’ όχι στο NAP, αποτελεί σημαντική και αξιόπιστη ένδειξη ότι η σεροτονινεργική συμμετοχή στην αιτιοπαθογένεια της IΨΔ δεν φαίνεται να επιτελείται διαμέσου του 5-HT1D, αλλά, πιθανότερο, μέσω του υποδοχέως 5-HT2c.
Λέξεις-κλειδιά: σεροτονίνη, Επίμυς, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, δεσιπραμίνη, διαζεπάμη, m-CPP, ναρατριπτάνη, πειραματικό μοντέλο, φλουοξετίνη.
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ, 13(3), 181-208, 2002 - Ερευνητική εργασία